TẾ BÀO "TỰ SÁT"

Trong cơ thể chúng ta, các quá trình liên tục xảy ra để phát triển hoặc ức chế sự trao đổi chất của tế bào. Mỗi giây trôi qua, các phản ứng xếp tầng phức tạp lại ảnh hưởng đến cuộc sống và sức khỏe của chúng ta.

Hôm nay chúng ta sẽ bàn về thực tế là các tế bào không chỉ có khả năng phát triển và phân chia. Chúng còn được lập trình để “tự sát” hoặc “chết theo chương trình”.

Tại sao các tế bào da “tự sát”?

“Chết theo chương trình” (apoptosis) là một quá trình tự huỷ của tế bào được lập trình theo di truyền và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và cân bằng nội môi của cơ thể con người. Đối với da, quá trình này là rất cần thiết để tế bào hoạt động tốt và tránh khỏi sự phát triển quá mức. Với sự trợ giúp của quá trình apoptosis, các tế bào dư thừa, bị nhiễm trùng và tổn thương sẽ bị loại bỏ, dẫn đến lão hóa, đột biến và ung thư.

Sự chết và sự tự huỷ của tế bào – khác biệt ở đâu? Mỗi tế bào trong cơ thể đều trải qua một số giai đoạn suốt từ khi sinh ra cho đến khi kết thúc vòng đời. Những tế bào không thể nhân lên vô hạn, nếu không thì theo tuổi tác, con người sẽ trở thành khổng lồ! Ngoài ra, đối với khả năng miễn dịch của chúng ta, sự phân chia tế bào quá tích cực là đáng báo động bởi vì đó là điều sẽ xảy ra khi các khối ung thư hình thành. Do vậy, để duy trì hình dáng và trạng thái bình thường, cơ thể của chúng ta không thể cho phép các tế bào tự nhân lên mất kiểm soát. Một số tế bào chết đi, một số tế bào được hình thành, và một số thậm chí hồi sinh ngay sau khi bắt đầu chết.

Có 2 loại chết tế bào: chết tế bào (necrosis) và chết theo chương trình (apoptosis). Mặc dù trên thực tế cả 2 đều dẫn đến kết quả cuối cùng là sự phá huỷ tế bào, thì giữa chúng vẫn có sự khác biệt rất lớn.

 Chết hoặc hoại tử là sự phá huỷ tế bào do chấn thương, tiếp xúc với hóa chất hoặc gián đoạn cung cấp máu. Khi đó tế bào sẽ sưng lên, vỡ ra và gây viêm da. “Chết theo chương trình” (apoptosis) là lệnh tự huỷ tế bào để đảm bảo an toàn tổng thể cho các tế bào khỏe mạnh lân cận và toàn bộ cơ quan nội tạng. Đây là một sự hy sinh cao quý xảy ra liên tục trong cơ thể chúng ta. Tế bào sẽ co lại, tan rã thành từng mảnh và bị các tế bào khác tiêu hoá.

Ví dụ: Khi xâm nhập vào cơ thể, vi rút sẽ nhúng thông tin di truyền của nó vào ADN của các tế bào. Ngay sau khi cơ thể nhận ra sự hiện diện của vi rút, các tế bào bị ảnh hưởng sẽ được hướng dẫn để tự tiêu diệt nhằm ngăn chặn lây nhiễm tới các tế bào khỏe mạnh.

Mọi thứ đều bắt nguồn từ bên trong Cơ chế chết theo chương trình bắt đầu từ nhân tế bào. Không giống như các biện pháp can thiệp của bên thứ ba gây chết tế bào, quá trình này gây ra sự phá huỷ tế bào từ bên trong. Lúc này các mô lân cận đã sẵn sàng: tế bào sẽ tự thu nhỏ kích thước và di chuyển ra xa khỏi các tế bào còn lại. Màng của tế bào được lập trình chết sẽ thay đổi cấu trúc của nó để các đại thực bào nhận biết được (sau đó chính chúng sẽ tới để loại bỏ các mảnh vụn của tế bào). Khoảng trống để lại nơi tế bào đã chết từng ở sẽ sớm được lấp đầy bởi các tế bào mới.

Bạn có biết: Các tế bào có tuổi thọ ngắn như tế bào da hoặc máu vốn được lập trình sẵn để chết.

Chết tế bào theo chương trình ảnh hưởng đến chúng ta như thế nào? Việc huỷ diệt tế bào theo chương trình là một cơ chế bảo vệ chống lại các bệnh khác nhau và bắt buộc các mô phải đổi mới. Một ví dụ nổi bật là các bệnh gây ra do vi rút và ung thư. Cơ thể sẽ kêu gọi các tế bào bị ảnh hưởng tự sát ngay  để chúng không có thời gian truyền thông tin đến các tế bào lân cận khoẻ mạnh. Các tế bào tự huỷ càng nhanh thì khả năng phục hồi càng nhanh. Cưỡng bức đổi mới mô là khi các tế bào chết đi ở những khu vực mà chúng không còn cần thiết nữa. Ví dụ như ở giai đoạn phôi thai, khi em bé trong bụng thay đổi kích thước và hình dạng phù hợp với thời kỳ phát triển.

Lưu ý: Sau khi thành thạo kiến thức về quá trình chết theo chương trình, bạn có thể kiểm soát được nó để kích hoạt sự phá huỷ các tế bào bị bệnh trong trường hợp hình thành u ác tính, và ngược lại, để ngăn chặn quá trình chết tế bào trong trường hợp mắc bệnh tim.

Tế bào chết theo chương trình ảnh hưởng đến da như thế nào?

 Do các yếu tố căng thẳng, các tế bào da có thể trải qua quá trình apoptosis thường xuyên hơn mức cần thiết để có được làn da khỏe mạnh. Điều này làm giảm khả năng tế bào gốc hình thành tế bào mới để tái tạo da. Sự xáo trộn cân bằng này sẽ dẫn đến da không thể tự phục hồi và già đi: da khô, xỉn màu và xuất hiện nếp nhăn. 

Các peptide mỹ phẩm công nghệ cao như Survixyl có thể giúp bạn vượt qua nhiệm vụ khó khăn này bằng cách ngăn chặn quá trình tự huỷ tế bào sai lầm, duy trì nguồn tế bào gốc và tối ưu hóa quá trình tự đổi mới của lớp biểu bì. Bên cạnh các công nghệ phức tạp và hiệu quả trong chăm sóc da, điều quan trọng là phải bảo vệ màng tế bào và chăm sóc da chu đáo để da có thể thực hiện mọi chức năng của nó một cách lâu dài và chính xác để giữ gìn vẻ tươi tắn và xinh đẹp.